De Vliegenzwam in de Fransman

De vliegenzwam   (Amanita muscaria)



Vliegenzwammen groeien vaak in nauwe associatie (symbiose) met berk, tamme kastanje. Ze vormen een ectomycorrhiza, wat betekent dat het mycelium niet binnendringt in de wortels van de boom, maar de haarwortels aan de buitenkant omgeeft.

De bekendste verschijningsvorm van de vliegenzwam is een donkerrode hoed met witte stippen. De witte stippen zijn restanten van het algeheel omhulsel (velum universale) waarin de paddenstoel 'opgesloten' zat, voordat hij uit de grond omhoog kwam. Deze spoelen bij regenachtig weer vrij snel van de hoed. De kleur van de hoed is echter variabel en kan variëren van rood tot oranje met gele tinten

 

 De hoed wordt 5-15 cm breed. Het vlees, de plaatjes en sporen zijn wit. De sporen zijn niet amyloïd en elliptisch van vorm. Op de witte steel zit meestal een duidelijke ring en aan de onderkant een (vlokkige) beurs. Vliegenzwammen kunnen voorkomen vanaf juli tot en met de late herfst, met een hoogtepunt rond eind augustus.

Van het rode vlies op de hoed (het gedeelte van de zwam dat het vergif, muscarine, zou bevatten) zou een vliegendodend middel kunnen worden gemaakt (een mogelijke verklaring van de naam vliegenzwam). Sommigen hebben een verband gezien met hallucinaties van door de lucht vliegen bij inname, maar dit is etymologisch onjuist. Naast muscarine bevat de vliegenzwam nog een aantal andere toxische verbindingen, waarvan sommige hallucinogeen zouden zijn. De toxiciteit van deze paddenstoel wordt in de volksmond vaak overdreven - van aanraken zijn geen nadelige gevolgen te verwachten. Toch kan het opeten van een hele paddenstoel voor bijvoorbeeld een kleine hond in enkele uren fataal zijn.

 

 Toch is de vliegenzwam minder giftig dan veel mensen denken. Hij wordt al lang gebruikt door verschillende volken, onder andere in Lapland waar soms één vliegenzwam werd geruild tegen één rendier. De vliegenzwam heeft namelijk bedwelmende en hallucinogene effecten en werd vaak gebruikt in rituelen. Men kan hem vers of gedroogd opeten of roken. De hele paddenstoel bevat werkzame stoffen, maar de concentratie daarvan is het hoogst in de rode hoed. De belangrijkste werkzame stoffen in de vliegenzwam zijn muscimo, muscazone en iboteenzuur. Vliegenzwammen bevatten ook het giftige muscarine, maar als de zwammen gedroogd worden verdwijnt dit.
 

 In Nederland valt de vliegenzwam onder de werking van de Opiumwet ondanks het feit dat er geen risicobeoordeling heeft plaatsgevonden ten aanzien van paddenstoelen die van nature muscimol en iboteenzuur bevatten

Deze foto's heb ik afgelopen weekend gemaakt in het Noord-Hollands duinreservaat in een berkenbos De Fransman net voor Bergen. Als bron van informatie heb ik Wikipedia gebruikt. Ik heb nog meer foto's liggen die komen er nog aan.